STANOWISKO GŁÓWNEGO INSPEKTORATU PRACY

Z 2 LUTEGO 2009 R. W SPRAWIE DELEGACJI SŁUŻBOWYCH PRZEDSTAWICIELI HANDLOWYCH

(GPP-417-4560-10/09/PE/RP)

 

 

Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy informuje, że zgodnie z art. 77⁵ § 1 kodeksu pracy podróżą służbową jest wykonywanie na polecenie pracodawcy zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy. W praktyce oznacza to, że pracownik, który w zawartej z pracodawcą umowie o pracę jako miejsce pracy wpisany ma obszar np. województwa mazowieckiego, w podróży służbowej znajduje się dopiero po przekroczeniu granicy tego województwa. Przy określeniu miejsca pracy jako obszaru danego województwa nie ma przesłanek, aby przyjmować, że pracownik wyjeżdżający w podróż służbową do miejscowości położonej w obrębie innego województwa pozostaje w podróży służbowej już od momentu wyjazdu z siedziby pracodawcy. Dla takiego pracownika podróż służbowa rozpoczyna się bowiem dopiero w momencie przekroczenia granicy województwa określonego jako jego stałe miejsce pracy.

 

Jednocześnie, zdaniem departamentu, w przypadku pracownika wyjeżdżającego w zagraniczną podróż służbową, w czasie której w jednej dobie dojeżdża on do granicy państwa, a w innej dobie po zakończeniu podróży zagranicznej, wraca z granicy państwa do miejsca ustalonego przez pracodawcę jako miejsce zakończenia delegacji, odbywa on dwie podróże krajowe i jedną podróż zagraniczną. Takie stanowisko potwierdza również wyrok Naczelnego Sąd Administracyjnego w Lublinie z 22 marca 2000 r. (I SA/Lu 1747/98). Zgodnie z nim „czas podróży służbowej liczy się w sposób ciągły od chwili przekroczenia granicy w drodze za granicę do chwili przekroczenia granicy w drodze powrotnej do kraju, bez uwzględnienia pory dziennej lub nocnej, godziny zmiany daty, itp., a dobę stanowi czas każdych 24 godzin niezależnie od godziny, w której ten okres czasu się zaczyna”. Stanowisko zaprezentowane w wyroku NSA jest konsekwencją § 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1991). Zgodnie z nim czas pobytu pracownika poza granicami kraju liczy się przy podróży odbywanej środkami komunikacji:

•         lądowej - od chwili przekroczenia granicy polskiej w drodze za granicę do chwili przekroczenia granicy polskiej w drodze powrotnej do kraju,

•         lotniczej - od chwili startu samolotu w drodze za granicę z ostatniego lotniska w kraju do chwili lądowania samolotu w drodze powrotnej na pierwszym lotnisku w kraju,

•         morskiej - od chwili wyjścia statku (promu) z portu polskiego do chwili wejścia statku (promu) w drodze powrotnej do portu polskiego.

 

Z tego wynika zatem, że czas zagranicznej podróży służbowej liczy się w sposób ciągły od chwili przekroczenia granicy w drodze za granicę do chwili przekroczenia granicy w drodze powrotnej do kraju. Natomiast czas podróży pracownika obejmujący czas dojazdu do granicy państwa oraz powrotu z granicy do miejsca określonego przez pracodawcę jako miejsce zakończenia delegacji przypadające w różnych dobach należy liczyć odrębnie dla każdej z tych podróży.

 

 

STANOWISKO DEPARTAMENTU PRAWA PRACY W MINISTERSTWIE PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Z 3 LUTEGO 2009 R. W SPRAWIE ROZLICZANIA PODRÓŻY SŁUŻBOWEJ

 

 

1. W obowiązującym stanie prawnym pracodawcy, w tym zwłaszcza spoza sfery budżetowej, mogą we własnym zakresie regulować problematykę warunków zwrotu kosztów podróży służbowych pracowników (art. 77⁵ § 3 kodeksu pracy).

 

Postanowienia układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania mogą zatem regulować w sposób jednoznaczny także sposób obliczania diety za odcinek krajowej podróży służbowej przypadający w czasie odbywania podróży poza granicami kraju. Zdaniem departamentu praktyka w tym zakresie może być różna; może to być sumowanie czasu przejazdu na obszarze kraju, jak i rozdzielne traktowanie czasu przejazdu w drodze za granicę i z powrotem.

 

Na gruncie stosowania rozporządzeń ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1990 ze zm.) oraz poza granicami kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1991 ze zm.)

 

Departament Prawa Pracy zajmuje następujące stanowisko. Te rozporządzenia określają podstawowe warunki w zakresie wypłacania należności za podróże służbowe. W zakresie nieuregulowanym tymi przepisami pracodawcy we własnym zakresie podejmują decyzje odnośnie należnych pracownikowi świadczeń pieniężnych.

 

U pracodawcy stosującego te rozporządzenia MPiPS należałoby mieć na uwadze, że należność z tytułu diet oblicza się odpowiednio za czas od rozpoczęcia podróży/przekroczenia granicy polskiej do powrotu po wykonaniu zadania. Przy ustalaniu należności z tytułu diet przysługujących pracownikowi z tytułu podróży zagranicznej połączonej z przejazdem przez obszar kraju można – zdaniem departamentu – wziąć pod uwagę łączny czas trwania podróży.

 

W takim wypadku należy po obliczeniu liczby diet przysługujących za całą podróż służbową odliczyć liczbę diet za część zagraniczną. Różnica stanowić będzie należną dietę za część podróży na obszarze kraju.

 

2. Departament wyjaśnia, że w zakresie nieuregulowanym przepisami odrębnymi definicję podróży służbowej zawiera art. 77⁵ § 1 k.p. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

 

Problematyka dotycząca zwrotu należności za podróże przedstawicieli handlowych jest przedmiotem orzecznictwa sądowego. W wyroku z 11 kwietnia 2001 r. Sąd Najwyższy orzekł, że „nie jest podróżą służbową stale wykonywanie zadań w różnych miejscowościach i terminach, których wyboru dokonuje każdorazowo sam pracownik w ramach uzgodnionego rodzaju pracy” (I PKN 350/00, publ. OSNAP 2001/20/9).

 

Sąd Najwyższy zważył, że „podróż służbowa jest swoistą konstrukcją prawa pracy. Nie każde wykonywanie zadania poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, jest podróżą służbową. Podstawę formalną podróży służbowej stanowi polecenie wyjazdu. Polecenie takie powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego wykonywania. Musi być skonkretyzowane. Nie może mieć charakteru generalnego.

 

Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach, a ich wyboru i terminu pobytu dokonuje każdorazowo sam pracownik. Art. 29 § 1 k.p. wśród przykładowo wskazanych warunków umowy o pracę wymienia określenie rodzaju i miejsca wykonywania pracy.

 

Przepis ten nie wymaga, aby strony uzgodniły jedno stałe miejsce świadczenia pracy.

 

Nie określa także sposobu ustalenia miejsca wykonywania pracy. Nie musi więc być to lokal lub pomieszczenie albo posesja mające stały adres i znajdujące się w jednej miejscowości. Miejsce wykonywania pracy jest najściślej związane z jej rodzajem. Praca, której przedmiotem jest np. pozyskiwanie klientów lub akwizycja, polega na jej wykonywaniu w różnych miejscach. Jest ze swej istoty związana z nieustannym przemieszczaniem się pracownika na pewnym obszarze. Miejsce wykonywania pracy, jeżeli uzasadnia to rodzaj pracy, może zatem obejmować pewną zamkniętą przestrzeń poza granicami administracyjnymi jednej miejscowości”.